بسم الله الرحمن الرحیم
تاریخ : 92/09/25
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین و هو خیر ناصر و معین الحمدلله و الصلاة علی رسول الله و علی آله آل الله لا سیما علی مولانا بقیة الله و اللعن الدائم علی أعدائهم أعداء الله الی یوم لقاء الله.
بحث ما در وجوب پرداخت خمس بود که در این زمینه روایاتی از ائمه طاهرین (علیهم السلام) بیان کردیم. ائمه طاهرین (علیهم السلام) در این روایات یا دستور به پرداخت خمس دادهاند یا سفارش کردهاند خمس به آن بزرگواران پرداخت شود.
در این زمینه روایات متعدد و صریحی از امیرالمؤمنین (علیه السلام)، امام باقر (علیه السلام)، امام صادق (علیه السلام)، امام رضا، امام جواد، امام هادی و امام عسکری (علیهم السلام) مبنی بر وجوب خمس و اخذ آن از شیعیان داریم.
تلاش داریم این مبحث را امروز جمع کنیم و فایل آن را در اختیار دوستان قرار دهیم تا عزیزان برای بعد از تعطیلات آماده باشند. فایلی خدمت شما تقدیم میشود که در حقیقت عصاره بحث سال گذشته و امسال ما در آن قرار دارد.
در فایل یاد شده مطالبی از قبیل شبهات وهابیت، معنای لغوی «غنیمت»، «غنیمت» در نزد مفسرین، «غنیمت» در قرآن، کلمه «غنیمت» در سنت، «خمس» در سنت نبوی، «خمس» در اقوال فقهای اهل سنت و وجوب «خمس» در روایات ائمه طاهرین وارد شده است.
سپس در ادامه کلمات ائمه طاهرین (علیهم السلام) در وجوب «خمس» در «ارباح مکاسب» وارد شده است. این موضوع بسیار مهم است، زیرا در رابطه با گنج و معدن و طلا و نقره خیلی زیاد مورد بحث نیست. عمده شبهاتی که مخالفین ما در حوزه خمس دارند، مربوط به «ارباح مکاسب» است.
وهابیت، «خمس» را به غلط تفسیر کردهاند!
وهابیت چون از وضع فقه شیعه خبر ندارند، مرتب در شبکههای ماهوارهای بیان میکنند که هرکسی هرچقدر درآمد و حقوق داشته باشد باید 20 درصد آن را به فقها بدهد.
باید توضیح داده بشود که این ادعا کاملاً غلط است! اینطور نیست که شخص 20 درصد درآمد خود را خمس بدهد، بلکه شخص تا سر سال درآمد خود را مصرف میکند؛ به آنچه که از مؤونه سال اضافه آمد خمس تعلق میگیرد.
اگر چنانچه از مؤونه سال اضافه نیامد؛ به عنوان مثال شخصی ماهی 10 میلیون تومان درآمد دارد و به همان اندازه هم هزینه متناسب با شؤونات دارد. به این شخص به هیچ عنوان خمس تعلق نمیگیرد!!
اگر هزینه او خارج از شئونات باشد. به عنوان مثال شخصی برای منزل خود فرش خریده و از آن فرشها خوشش آمده است و باقی درآمد خود را فرشها اضافه میخرد و برای خود ذخیره میکند؛ یا مابقی درآمد ماهیانه خود را برای همسرش طلای مازاد میخرد. از مچ دست تا آرنج را پر از دستبند و النگو می کند!!
در مثالی دیگر سه نفر به جای اینکه سه پرس غذا سفارش بدهند، شش یا هفت پرس سفارش میدهند و به مقدار توان میخورند و مابقی را در سطل زباله میریزند.
موارد یاد شده خارج از عرف است که قطعاً به این موارد خمس تعلق میگیرد. آنچه که زیادهروی در مصرف و اسراف به او اطلاق شود، خارج از مؤونه است؛ اما اگر مطابق شؤون شخص باشد هیچ مشکلی ندارد و طبق فتوای جمیع فقهای شیعه خمس تعلق نمیگیرد.
البته در برخی از موارد مستحب است انسان از درآمد روزانه خود مقداری خمس بدهد، اما هیچ فقیهی فتوا بر وجوب این حکم نکرده باشد و ما هم ندیدیم هیچ شیعهای به این روایت عمل کرده باشد که 20 درصد از انواع درآمد خود را روزانه به عنوان وجوه شرعی پرداخت کند.
این مطلب باید توضیح داده شود تا برای همگان روشن شود. اساساً یکی از عواملی که شبهات وهابیت گسترش پیدا میکند این است که ما حوزویان در نشر معارف اهلبیت و پاسخگویی به شبهه، در صحنه نیستیم و خارج از صحنه قرار داریم.
ماهواره های وهابی؛ فرصتها و تهدیدها
امروزه ماهوارهها از طرفی تهدید است و از طرف دیگر فرصت است؛ به نظر من فرصتی که ماهوارههای وهابی ایجاد کرده است به مراتب از تهدید آنان بالاتر است. این افراد هر روز سه الی چهار ساعت برنامه زنده دارند و افراد زیادی از جمله شیعیان، اهل سنت، وهابی، موافق و مخالف با برنامههای آنان تماس میگیرند.
اگر طلبههای ما بهروز باشند و هر ماه برای امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) مقداری پول تلفن بدهند، اشکال ندارد. امیرالمؤمنین(سلام الله علیه) فرمودند:
« إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى اطَّلَعَ إِلَى الْأَرْضِ فَاخْتَارَنَا وَ اخْتَارَ لَنَا شِیعَةً ینْصُرُونَنَا وَ یفْرَحُونَ بِفَرَحِنَا وَ یحْزَنُونَ بِحُزْنِنَا وَ یبْذُلُونَ أَمْوَالَهُمْ وَ أَنْفُسَهُم فِینَا»
همانا خداوند با نظر بر اهل زمین، ما را انتخاب کرد و برای ما پیروانی انتخاب کرد که ما را یاری می کنند. به خوشحالی ما خوشحال و به ناراحتی ما ناراحت می شوند. و در راه ما از مال و جان خویش می گذرند.
بحار الأنوار؛ مجلسی، محمد باقر، ج 44، ص 287، ح 26
حداقل ما هم جایی به این فرمایش امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) عمل کنیم. معمولاً اگر شماره قم بیفتد شبکههای وهابی پاسخگو نیستند، اما دوستان میتوانند از شمارههای ایرانسل که الحمدلله فراوان است تماس بگیرند.
شما اگر نیم ساعت هم پشت خط بمانید، اما یک شبهه جواب بدهید ارزش زیادی دارد. وهابیت ماهی 500 الی 600 میلیون تومان هزینه شبکههای ماهوارهای را میپردازد و زمانی که تماس بگیرید تریبون در اختیار شماست و میلیونها نفر بیننده حرف شما را میشنوند.
چه بسا اگر در این ماهوارهها یک دقیقه صحبت کنید کاربردی معادل تبلیغ هزار طلبه در 10 سال دارد. با یک تماس تلفنی حرفتان را به گوش میلیونها نفر میرسانید و این تعداد هزاران برابر مستمعین طلبههایی است که در طول ماه مبارک رمضان یا ایام محرم تبلیغ میروند.
کارشناسان وهابی با هزینههای هنگفتی که متقبل میشود با یک تماس تلفنی میلیونها شنونده را در اختیار ما قرار میدهد. ما باید مهارت داشته باشیم که بدانیم از چه کانالی باید وارد شویم و چطور صحبت کنیم.
این افراد مرتب نسبت به شیعیان اشکال مطرح میکنند. الان حدود 7 الی 8 ماه است که بعضی از اساتید و طلاب، بحثها و جوابهای ما را از طریق «شبکه جهانی ولایت» یاد میگیرند و به صورت خلاصه و نکته برداری شده برای وهابیت مطرح میکنند. گاهی اوقات با یک شبههای که یک جوان شیعه مطرح میکند، تمام زحمات برنامه دو ساعته آنان را به باد میدهد.
این افراد هفته گذشته دو ساعت در رابطه با فیلم «عمر» برنامه داشتند، فیلم عمر یکی از بهترین فیلمهایی بود که این افراد توانستند تاکنون در حوزه عربی بسازند.
متأسفانه تعدادی از بازیگران فیلم مختار، دین فروشی و مذهب فروشی کردند و به آنان کمک کردند. این فیلم تقریباً جذابتر از فیلم «حسن حسین و معاویه» است که در تلاشاند تا نسخه فارسی این فیلم را هم پخش کنند.
این افراد دو ساعت برنامه داشتند، اگر کسی بخواهد از اول با آنان به تندی صحبت کند سریع تلفن را قطع میکنند. اگر کسی میخواهد با آنان صحبت کند باید مصلحتی عبارت «حضرت عمر» یا «عمر رضی الله» را به کار ببرد تا اجازه بدهند حرف خود را بزند!
شخصی با شبکههای وهابی تماس گرفت و گفت: تمام بخشهای زندگی عمر (رضی الله عنه) در این فیلم وجود دارد؟! گفتند: بله. بیننده گفت: آن قسمتی که همانند بز کوهی در جنگ احد از کوه بالا میرفت را هم در این فیلم آوردند؟!
این شخص با همین حرف خود تمام زحمات دو ساعته این افراد را به باد فنا داد! کارشناسان وهابی اعصابشان خورد شد و عصبانی شدند و شروع به فحش دادن و اهانت کردند. همین فحش و توهین این افراد باعث میشود تمام زحمات این افراد به هدر برود.
اگر این افراد فحش ندهند و مؤدب حرف بزنند خطرناک است! زمانی که بحث فحش در میان باشد به معنای اوج شکست این افراد است.
چند نکته مهم!
در رابطه با بحثی که داریم چند نکته را به صورت فهرستوار عرض کنم تا افراد فایل این جلسه را بگیرند. ما در این مباحث روایاتی متعدد از امام صادق (علیه السلام) با سندهای معتبر آوردیم.
عزیزان دقت کنند وهابیون و اهل سنت بر این عقیده هستند که اگر یک روایت با سه الی چهار سند ولو سندها هم ضعیف باشد، نقل شده باشد این روایت «مستفیض» نامیده میشود یا در مورد آن «یؤید بعضها بعضاً» را به کار میبرند.
اگر چند روایت همدیگر را تقویت کردند، این عبارت علمآور و قطعآور است. تعبیر «ابن تیمیه» این است که اگر چنانچه سند متعدد شد، ولو ناقلین آن فساق و فجار باشند، برای ما علمآور است.
عبارت و آدرس این عبارت را دوستان داشته باشند: مجموعه فتاوی، جلد 18، صفحه 26؛ در این عبارت میگوید:
«فَإِنَّ تَعَدُّدَ الطُّرُقِ وَکثْرَتَهَا یقَوِّی بعضها بَعْضًا»
کثرت طرق یا تعدد طرق باعث تقویت همدیگر میشوند.
«حَتَّی قَدْ یحْصُلُ الْعِلْمُ بِهَا»
انسان علم و قطع پیدا میکند،
«وَلَوْ کانَ النَّاقِلُونَ فُجَّارًا فُسَّاقًا»
حتی چنانچه تک تک راویان آن فساق و فجار باشند.
مجموع الفتاوی، المؤلف: تقی الدین أبو العباس أحمد بن عبد الحلیم بن تیمیة الحرانی (المتوفی: 728 هـ)، المحقق: عبد الرحمن بن محمد بن قاسم، الناشر: مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف، المدینة النبویة، المملکة العربیة السعودیة، عام النشر: 1416 هـ/1995 م، ج 18، ص 26
لذا با این فرض اگر چنانچه ما دو الی سه سند چه از کتب شیعه و چه از کتب اهل سنت آوردیم، به مجرد اینکه سند روایت متعدد شد این افراد حق اعتراض ندارند. البته خود «نووی» هم میگوید:
«إن الحدیث إذا روی من طرق ومفرداتها ضعاف یحتج به»
وقتی حدیثی از طرق مختلف نقل بشود اگر چه برخی طرق ضعیف هم باشند، آن روایت قابل احتجاج است.
عمدة القاری شرح صحیح البخاری، اسم المؤلف: بدر الدین محمود بن أحمد العینی، دار النشر: دار إحیاء التراث العربی - بیروت، ج 3، ص 307، باب 24
همچنین «صنعانی» در رابطه با « اقْتَدُوا بِاَللَّذَيْنِ مِنْ بَعْدِي أَبِي بَكْرٍ وَعُمَرَ» میگوید:
« وَلَهُ طُرُقٌ فِيهَا مَقَالٌ»
تک تک سندهای او ضعیف است،
« إلَّا أَنَّهُ يُقَوِّي بَعْضُهَا بَعْضًا»
همدیگر را تقویت میکند و مسئله را اثبات میکند.
سبل السلام؛ المؤلف: محمد بن إسماعيل بن صلاح بن محمد الحسني، الكحلاني ثم الصنعاني، أبو إبراهيم، عز الدين، المعروف كأسلافه بالأمير (المتوفى: 1182هـ)، الناشر: دار الحديث؛ ج1، ص 345
البته باید از «صنعانی» سؤال کرد که آیا در «اقتدوا بالذین من بعدی أبی بکر وعمر» اگر سه یا چهار طریق وجود دارد همدیگر را تقویت میکند، اما در حدیث «أنا مدینة العلم و علیٌ بابها» هفده طریق وجود دارد که «ابن جوزی» با کمال وقاحت میگوید:
"تمام این طرق ضعیف است و حدیث جعلی و دروغ است!!"
در رابطه با امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) با هفده طریق اثبات نمیشود، اما در رابطه با ابوبکر و عمر اگر سه طریق هم داشته باشد هیچ اشکالی ندارد. در «حدیث غدیر» 120 صحابه نقل میکنند اما «ابن حزم أندلسی» گفته است: "این حدیث ضعیف است!"
در رابطه با فضایل ابوبکر چهار نفر از صحابه روایاتی نقل کرده است و «ابن حجر» میگوید: "روایت متواتر است، زیرا چهار نفر او را نقل کرده است!!"
این مباحث هم وجود دارد که انشاءالله عزیزان روی این مباحث دقت داشته باشند.
سؤال: آیا در مبنای شیعه هم این قاعده جاری است؟
پاسخ: بله ما هم قبول داریم. البته توجه داشته باشید که یک مرتبه ضعف روایت به کذب راوی است که در این صورت اگر هزار روایت دروغ هم کنار هم باشد فایده ندارد و همانند این است که هزار صفر را با هم جمع میبندید.
ولی اگر ضعف روایت به «ارسال» و «رفع» و یا «جهل» راوی است در اینجا اگر سه روایت کنار هم قرار بگیرند همدیگر را تقویت میکنند و «روایت مستفیض» به وجود میآورند؛ اما اگر روایت دروغ و جعلی بود هزارتا هم کنار هم باشند موجب تقویت یکدیگر نمیشوند.
ما از امام صادق (علیه السلام) حدود 12 روایت داریم که در رابطه با خمس مطرح میشود و اینکه خمس را تحویل گرفتند. فرمایش امام صادق (علیه السلام) در کنار فرمایش امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) است که فرمودند:
«ائْتِنِی بِخُمُسِهِ»
وسائل الشیعة؛ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، ج 9، ص 506، ح 12593
دستور امام صادق(سلام الله علیه) بر پرداخت خمس!
امام صادق (علیه السلام) میفرمایند:
«إِنِّی لآَخُذُ مِنْ أَحَدِکمُ الدِّرْهَمَ»
من از شما وجوهات میگیرم،
«وَ إِنِّی لَمِنْ أَکثَرِ أَهْلِ الْمَدِینَةِ مَالًا»
ثروت من از همه مردم مدینه بیشتر است و نیاز مالی ندارم،
«مَا أُرِیدُ بِذَلِک إِلَّا أَنْ تُطَهَّرُوا»
بلکه هدف من از گرفتن وجوهات تطهیر شماست.
الکافی؛ کلینی، محمد بن یعقوب، ج 1، ص 538، ح 7
همانطور که در آیه شریفه داریم که می فرماید:
(خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَکیهِمْ بِها وَ صَلِّ عَلَیهِمْ إِنَّ صَلاتَک سَکنٌ لَهُم)
از اموالشان زکات بگیر، تا بدین وسیله پاکشان کنی و (اموالشان را) نمو دهی، و در باره آنان دعای خیر کن که دعای تو مایه آرامش آنان است.
سوره توبه (9): آیه 103
در اینجا هم معلوم است امام صادق (علیه السلام) خمس مال مردم را دریافت میکردند. این ادعا که میگویند: ائمه طاهرین (علیهم السلام) اصلاً خمس نگرفتند، مردود است.
دستور امام جواد (سلام الله علیه) بر پرداخت خمس!
سپس روایتی از امام جواد (علیه السلام) وجود دارد که آن حضرت در نامه مینویسد:
«فَأَمَّا الْغَنَائِمُ وَ الْفَوَائِدُ فَهِی وَاجِبَةٌ عَلَیهِمْ فِی کلِّ عَام»
همانا غنیمت ها و مازاد اموال، در هر سال واجب است که خمسش پرداخت شود.
سپس میفرمایند:
«فَالْغَنَائِمُ وَ الْفَوَائِدُ یرْحَمُک اللَّهُ فَهِی الْغَنِیمَةُ یغْنَمُهَا الْمَرْءُ وَ الْفَائِدَةُ یفِیدُهَا وَ الْجَائِزَةُ مِنَ الْإِنْسَانِ لِلْإِنْسَان»
تا جایی که میفرمایند:
«فَمَنْ کانَ عِنْدَهُ شَیءٌ مِنْ ذَلِک فَلْیوصِلْ إِلَی وَکیلِی»
هر کسی از اموالی که گفتم در اختیار داشته باشد، باید به وکیل من برساند.
وسائل الشیعة؛ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، ج 9، ص 502، ح 12583
این روایت بیانگر دستور گرفتن وجوهات از مردم است! بنابراین این شبهه که وهابیت مطرح کردند که ائمه طاهرین از مردم خمس نمیگرفتند، جزو حرفهای بیاساس آنهاست.
در بعضی از روایات از ائمه طاهرین وجود دارد که فرمودند من امسال بنابر عللی بر شما واجب کردم که در قاطر و سایر حیوانات خمس بدهید! وجوب خمس در قاطر و امثال او مخصوص امسال است؛ فقها از این روایت بر ولایت تشریعی ائمه طاهرین (علیهم السلام) دلیل میآورند.
ائمه طاهرین (علیهم السلام) این اذن را از خداوند متعال دارند که در مباحث تشریع بنا به مصالح جامعه دخالت کنند. به عنوان مثال در مورد قاطر و شتر و غیره خمس قرار ندارد، الا اینکه سرمایه باشد. امام (علیه السلام) میفرمایند: خمس بر چهارپایان را امسال واجب کردم و این وجوب خمس در سالهای بعد نیست و علت آن هم مسائلی است که برای شما گفتنی نیست.
ما از امام هادی (علیه السلام) روایات مفصلی داریم، از امام عسکری (علیه السلام) روایات مفصلی داریم. در رابطه با «ارباح مکاسب» هم مطالبی به صورت مفصل آوردم، سپس در انتها «کلمات الأئمة من أنّ الخمس بعد مؤونة السنة» را دومرتبه به صورت جداگانه آوردم.
با توجه به توضیحاتی که در طول دو سه هفته بیان کردیم، بزرگواران مطالعه کنند. من انشاءالله تلاش میکنم این بخش را از دوستان بپرسم، مخصوصاً کسانی که کامپیوتر دارند بیاورند تا اگر شبههای وارد میشود بتوانند به صورت مستدل و مستند به آن پاسخ بدهند.
سپس در آخر بخشی تحت عنوان «اهمیة الخمس عند الأئمة» آوردم. این بخش مخصوص عزیزانی است که میخواهند منبر بروند و مردم را به پرداخت خمس ترغیب کنند، مناسب است.
دستور امام باقر (سلام الله علیه) بر پرداخت خمس!
روایت از «ابی بصیر» است و تعبیر تندی هم دارد، به امام باقر (علیه السلام) گفتم:
«مَا أَیسَرُ مَا یدْخُلُ بِهِ الْعَبْدُ النَّارَ»
آسانترین چیزی که بنده را به آتش جهنم میکشاند چیست؟
«قَالَ مَنْ أَکلَ مِنْ مَالِ الْیتِیمِ دِرْهَماً وَ نَحْنُ الْیتِیمُ»
فرمودند: خوردن یک درهم از مال یتیم و منظور از یتیم ما هستیم.
من لا یحضره الفقیه؛ ابن بابویه، محمد بن علی، ج 2، ص 41، ح 1650
همچنین امام باقر (علیه السلام) در روایت دیگری فرمودند:
«وَ لَا یحِلُّ لِأَحَدٍ أَنْ یشْتَرِی مِنَ الْخُمُسِ شَیئاً حَتَّی یصِلَ إِلَینَا حَقُّنَا»
هیچکس حق ندارد از پولی که خمس آن را پرداخت نکرده معامله کند. تا اینکه خمس آن مال را به ما برساند.
الکافی؛ کلینی، محمد بن یعقوب، ج 1، ص 545، ح 14
طبق فرموده امام باقر (علیه السلام) اگر شخصی از مالی که خمس آن را پرداخت نکرده است هزینه آب منزل را پرداخت کند، وضو گرفتن با آن آب همانند وضو گرفتن و غسل کردن با آب غصبی به حساب میآید زیرا پولی که خمس آن پرداخت نشده باشد غیر شرعی است!
لذا یک پنجم وجوهی که گردن ما هست و با آن پول آب را پرداخت میکنیم، به صورت مشاء است. زمانی که یک مشت آب برای وضو گرفتن برمیداریم 20 درصد این آب از مال غیر شرعی حساب میشود.
تعبیر تند امام زمان (سلام الله علیه) در مورد پرداخت نکردن خمس!
امام زمان (ارواحنا له الفداه) در این رابطه روایت تندی فرمودهاند. راوی میگوید: من میخواهم خمس مال خودم را بدهم تا نماز و روزهام اشکال پیدا نکند.
در روایت دیگری وارد شده است: حتی اگر نخ خیاطی خمس نداده باشد و با آن لباستان را بدوزید و با آن لباس نماز بخوانید، نماز شما اشکال پیدا میکند. از طرف دیگر پرداخت خمس موجب گشوده شدن درهای روزی به طرف شما میشود.
حضرت صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در ادامه روایت میفرمایند:
«لَعْنَةُ اللَّهِ وَ الْمَلَائِکةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِینَ عَلَی مَنْ أَکلَ مِنْ مَالِنَا دِرْهَماً حَرَاما»
هرکسی یک درهم از وجوهات را بخورد به لعنت خدا و ملائکه و تمام مردم گرفتار میشود.
وسائل الشیعة؛ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، ج 9، ص 541، ح 12671
به دلیل مسافرتهایی که در پیش رو دارم، دیدارمان با بزرگواران بعد از اربعین خواهد بود.
و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته